Het verhaal van de nieuwe Helix begon toen een eerste officier van Qantas een luchtvaartingenieur ontmoette die bezig was met het oplossen van structurele resonanties in vliegtuigen.
Het was de ideale achtergrond voor ingenieur en uitvinder Mark Döhmann, die misschien wel ‘het meest nauwkeurige audioweergaveapparaat van dit moment’ heeft ontwikkeld. En dat is niet zomaar een loze bewering van bepaalde audiofielen, zo lijkt het. De Helix is onlangs door Stanford University overgenomen als audioreferentie om vintage opnames uit het Smithsonian-archief te analyseren. Het won ook Golden Ear-prijzen van online publicatie Positieve feedback – een passende onderscheiding aangezien ‘helix’ de gebogen rand rond de bovenkant van het uitwendige oor betekent. In dit geval spelde het het DNA van succes.
Döhmann zei dat een pluim zou moeten gaan naar zijn zakenpartner, George Moraitis, wiens financiële steun hem bevrijdde van alledaagse verplichtingen om zich te concentreren op R&D – een grote stap voor de audio-soort, en, zei hij over dit geval, niet mogelijk zonder de directe input van Moraitis. Moraitis is een senior-piloot die elektronische leverancier is geworden van overheidselektriciteitsnetten en eigenaar is van een IT-test- en meetbedrijf genaamd Fuseco, dat geavanceerde elektrische onderdelen en logistiek levert aan energiebedrijven van de overheid en aan grote bedrijven.
Maar desondanks doet Döhmann zichzelf tekort. “Ik begon als een jonge tiener met het demonteren van draaitafels, voordat ik op 16-jarige leeftijd mijn eerste tafel bouwde onder de praktische begeleiding van mijn vader in de luchtvaarttechniek”, zei hij. “De uitbetaling was vleiend, het is mijn leven geweest sinds ik een kind was… Ik ben nu 56 en die complimenten komen na talloze jaren van toewijding aan dit ene streven.”
Stanford University verkoos ongevraagd de Helix-draaitafel, zonder medeweten van Döhmann, boven gevierde alternatieven van Clearaudio, Kuzma en Goldmunds enz. Deze keuze kan er heel goed toe hebben geleid dat de Helix de concurrentie oversloeg als de standaarddrager voor front-end details.
“De draaitafel is de meest kritieke fase van geluidsweergave en bewijst het adagium ‘rotzooi erin, rotzooi eruit’”, aldus Döhmann. “Ze [Stanford] koos het maar vroeg om enkele aanpassingen.
“Sommige van die historische opnames zijn met verschillende snelheden opgenomen, dus we hebben ze geleverd met 16-inch en 12-inch platters, met een vermogen van nul tot 100 rpm. Ze kunnen nu precies horen wat er in die historische opnames staat; er is geen vormgeving of afvlakking om gebreken te verbergen … dus het is niet inter-modulerend of voegt niets toe aan het originele geluid. De cartridge-keuze is echter gekozen vanwege de emotionele connectie. Het is de keuze van Stanford.”
Carl Sagan en etnisch-musicologen, zoals die van Stanford, selecteerden de opnames die met het ruimtevaartuig Voyager 77 waren verzonden om de muziek van het menselijk ras weer te geven. Aliens hebben nog niet gereageerd, maar Stanford begrijpt beter wat er in de grooves zit waarnaar ze luisteren.
Het is niet verrassend dat de Helix-draaitafel enigszins lijkt op een ruimtehovercraft – een landingsmodule, als je wilt. In feite wordt de stilte van de ruimte weerspiegeld in de Helix: de stille nauwkeurigheid onthult elk detail van die vergulde opnames, zoals Stravinsky zelf die zijn Ritueel van de lenteBlinde Willie Johnson Donker is de nachtzingt Chuck Berry Johnny B. Goode, enzovoort, naast andere schatten aan boord, zoals de vroegste folkloristische opnames van Alan Lomax en Sam Charters. The Helix zal in de toekomst het grote Amerikaanse liedboek van lokale muziek inspreken. Geen Kraftwerk cheeseburger elektronica hier.
Er wordt gezegd dat de vindingrijkheid van het Helix-ontwerp niet kon zijn geëvolueerd in een draaitafelfabriek. “Deze kennis komt van een heel andere plaats”, zei Moraitis.
Moraitis studeerde natuurkunde voordat hij passagiersvliegtuigen ging besturen. Destijds was Döhmann in feite een boordwerktuigkundige die een diagnose stelde van het soort fouten dat Moraitis in de cockpit registreerde. De twee waren gevestigde spelers in hun respectievelijke vakgebieden. In december 2017 hebben ze officieel de krachten gebundeld met accountmanager Jim Angelopolous om Döhmann Audio te vormen. Ondertussen runnen Moraitis en Angelopolous onafhankelijk high-end importeur Nirvana Sound, waar Döhmann Audio is gevestigd. De Helix-crew werkt samen met audiotechnicus Dallas Clarke, die wordt gerespecteerd om zijn elektronica-expertise.
“Ons bedrijf onderscheidt zich van andere ontwikkelaars door onze gezamenlijke ervaring in wetenschap en ruimtevaart”, zegt Moraitis. “Het is niet gebruikelijk in deze branche om die achtergrond te hebben, en de ontmoeting met Mark was toevallig. We deelden dezelfde passies – luchtvaart en audio/hifi – en vele jaren, voordat we elkaar ontmoetten, leidden we parallelle levens.”
Hun symbiotische begrip is zowel persoonlijk als praktisch. Het neutraliseren van geluid en trillingen in de lucht, zegt Mark, is wetenschappelijk niet vergelijkbaar met het neutraliseren op de grond. “En we zijn ook nog eens goede maatjes!”
Australische HiFi: Waarom heb je gekozen voor een ontwerp met riemaandrijving?
Mark Dohmann: We kozen voor riemaandrijving boven velgaandrijving en directe aandrijving omdat we resonanties en snelheidsvariaties beter konden beheersen. Bij Fuseco hebben we instrumenten om de prestaties te meten en houden we alles in eigen huis. Zo zijn onze microscopietechnieken voor het meten van resonanties in de energie-industrie toepasbaar bij het ontwikkelen van een draaitafel.
George Moraitis: “We noemen het resonantiemapping – identificeren waar die bronnen zijn. Theoretisch zouden de enige trillingen moeten zijn waar de stylus de groeven raakt. Terwijl je in werkelijkheid, wanneer je trillingsmeetapparatuur over het chassis en de armplank enz. plaatst, je realiseert dat er overal interferentie is. Het doel is om die bronnen te elimineren, met name bij het armbord. Gewoon in het chassis hangen is niet genoeg.”
AHF: Dus toen onderzocht u alternatieve materialen voor de armleuning?
MD: We hebben een polymeer gevonden dat door het bedrijf Texas wordt gebruikt om kogelvrije vesten en arsenaal te maken. Dat polymeer draagt energie over op 90 graden. We gebruiken die moleculaire structuur om resonanties af te leiden die omhoog bewegen op de armplank tot 90 graden weg van de cartridge en stylus. Het is een enorme doorbraak in militaire toepassingen, wat voor ons relevant is.
AHF: Problemen komen dus vaak voort uit de keuze en toepassing van materialen?
MD: Als je een homogeen materiaal gebruikt, zoals een legering, krijg je een voorspelbaar resultaat. Maar als je de armplank construeert als een gelaagde sandwich van drie verschillende materialen, krijg je ander gedrag omdat de trilling die de armplank binnenkomt, wordt overgebracht naar het bovenste niveau, waar de arm wordt vastgeschroefd.
De arm is alleen door de stylus met de plaat verbonden, dus de trilling gaat vanaf de stylus omhoog langs de arm (‘chatter’ noemen ze dat), dan heb je het geluid dat in de lagers wordt gegenereerd door die trilling niet te hanteren – als, bijvoorbeeld , ze zijn los – dan heb je je motor- en lagergeluid dat probeert de armplank op te tunnelen en langs de arm naar beneden te komen in de cartridge, die vervolgens de cartridge moduleert en opnieuw wordt versterkt.
AHF: Die eerste jaren van knutselen waren kritiek, zo lijkt het…
MD: Ja, bij de luchtvaartmaatschappijen heb ik jarenlang composietconstructies onderzocht – zoals koolstofvezel, kunststoffen, composietmaterialen, glasvezel – plus metaalanalyse zoals metallurgie, machinale bewerking tot bladen, spanningsanalyse, geluidsreductie en trillingen. Zoals u weet, rammelen en raken dingen los in vliegtuigen, en al dit begrip is handig bij de productie van audio.
AHF: Dus wie heeft u geholpen bij het vervaardigen van uw eerste draaitafel voor commerciële verkoop?
MD: Audio Trends deed de detailhandel voor mij. Tegen de stroom van CD in zwemmend, gaven ze me de sleutels van hun uitrustingskamer en toen ze mijn draaitafel hoorden, steunden ze me op 18-jarige leeftijd bij het op de markt brengen van het Continuum, gebouwd met Mark Gusew; hij deed de motor en elektronica en ik deed de bewerking.
Ik gebruikte de middelen van de luchtvaartmaatschappij in Ansett, tijdens de stakingsperiode in het midden van de jaren 80, om na sluitingstijd met hun machines te werken om die draaischijf verder te ontwikkelen.
Toen ik IT-computerprogrammering deed, gebruikte ik materiaaltechnische kennis om metalen te vervangen door een plastic, een plastic door een composiet. John Veets was daar mijn mentor, een expert in ME die me trainde in het isoleren van het geluid of de trillingen die ik detecteerde via oscilloscopen enz.
De armsteun is van cruciaal belang, maar dat geldt ook voor de ophanging. [Döhmann explained that the core of the Helix models is the Minus K negative stiffness system located in the base. The spring-loaded device sits below the massive platter, distributing the load around and within the chassis, allowing higher frequency vibrations to better dissipate. The motor, platter bearing, and armboard are on separate, interlocking plates to best isolate the stylus and record.]
Luchtvaartingenieur dr. David Platus, van de California University, vond het Minus K-schokabsorptiesysteem uit voor maanlandingseenheden en voor gebruik in biomedische apparatuur. In wezen is Minus K een systeem waarbij objecten net boven instorting zweven, waardoor ze effectief isoleren. De natuurlijke frequentie is extreem laag. Als de natuurlijke frequentie bijvoorbeeld een halve hertz (0,5 Hz) is, moet de grond met een halve hertz bewegen om te kunnen oscilleren. Als het twee hertz (2Hz) is, wordt de halve hertz die eronder zit niet beïnvloed; het absorbeert de beweging en isoleert het … dus voetstappen, lawaai van installaties en apparatuur, wegverkeer, grondtrillingen worden geabsorbeerd. Als je gevoelige apparatuur, zoals een optische microscoop of elektronenmicroscoop op een object zet, blijft het perfect stabiel. Het is een revolutionair isolatiemechanisme.
AHF: U zei eerder dat isolatoren in audio worden verward met dempers.
MD: Ja, ze zijn heel verschillend. Dempers koppelen hard en fixeren beweging. Minus K is een isolator, geen demper. Het werkt van een derde van een hertz (0,33 Hz) tot 100 Hz, waarbij de trillingen op dat niveau van de vloer worden verwijderd. Het is een passief systeem. Maar draaitafels hebben andere inherente systemen voor het maken van geluid die van een hogere orde zijn, dus je hebt andere absorptie-, dempings- of isolatiesystemen nodig voor die frequenties, die allemaal actieve systemen zijn.
Ons 100Hz mechanische crossover-systeem creëert een soepel, continu pad om trillingen van hogere frequenties te kanaliseren, weg van kritieke gebieden op de draaitafel. De gepatenteerde TDS-technologie maakt gebruik van een pre-stress accumulatie release (PAR) strategie om trillingen in het chassis te isoleren en te verdrijven.
[Döhmann said the Helix accommodates most quality arms but he recommends The Reed from Lithuania and the Schröder CB. It’s not a sonic choice between them, though; it’s a matter of set-up. The Reed 5A is adjustable and easier to use Schröder. But any quality arms, such as the Kuzma, SAT or SME, will suit.]
Helix-achtergrond
De eerste Helix One volgde op de originele, in 2005 uitgebrachte Döhmann Continuum-draaitafel in 2015 en kreeg geweldige reacties op de High End Show in München. Sindsdien heeft het drie iteraties ondergaan naarmate er nieuwe technische verbeteringen zijn opgedoken (Helix One Mk 1-3). Het goedkopere ‘binnenlandse’ model, de Helix Two, die dezelfde upgrades bevat, heeft ook drie versies.
De nieuwe Helix One Mk 3 ($ 100.000) en Helix Two Mk 3 ($ 58.500) kunnen worden geüpgraded van de Mk 1 tot en met de Mk 2 en Mk 3 van elk. De Helix Two Mk 3 ($ 58.500) heeft de “volledige suite van de technologie” teruggebracht tot een kleinere fysieke voetafdruk, met een faciliteit voor slechts één arm (vergeleken met de twee armborden van de Helix One) en een kleiner chassis voor kleinere woonruimtes.
De Helix is een instrument van laboratoriumkwaliteit op het gebied van verfijnde ornamenten, en is een uiterst neutraal platform om een hifi-systeem van het hoogste kaliber te lanceren.
De Döhmann-motor is een voorbeeldig ontwerp met hoog koppel, met een schotel die wordt bestuurd door een motor met gesloten lus in de basis. Het bewaakt en kalibreert de snelheid meer dan 130.000 keer per seconde. De motor en het plateaulager bevinden zich op afzonderlijke in elkaar grijpende platen, terwijl het armbord bestaat uit een nieuw energieverstrooiend composietmateriaal. Een nieuwe stabilisator minimaliseert terugveren bij het wisselen van records. De kern van de Helix is het MinusK-isolatiesysteem, een veerbelast mechanisch apparaat in het hart van de unit.
Sinds de verhuizing van de operatie vanuit Europa naar Australië, hebben alle Helix-modellen serienummercontrole, strengere kwaliteitscontroleprocessen, een verificatievideo van het voltooide geassembleerde product vóór uitgifte; plus verpakkingsdetails, batchcontrole, elk onderdeel getraceerd naar plaatselijk geplateerde en machinewinkels, gedateerd en geregistreerd.
MEER:
10 van ‘s werelds duurste draaitafels
Het maken van de Rega Naiad draaitafel
13 van de beste vinylplaten om je draaitafel te testen